जमिनीचा व्यवहार म्हणजे काय?
जमिनीचे व्यवहार म्हणजे जमिनीची खरेदी, विक्री, भाडेपट्टी, गहाण ठेवणे किंवा वारसाहक्काने हस्तांतरण करणे. हे व्यवहार कायदेशीर पद्धतीने नोंदणी करणे आवश्यक असते. महाराष्ट्रामध्ये जमिनीच्या व्यवहारांसाठी विविध कायदे लागू आहेत, जसे की महाराष्ट्र जमीन महसूल कायदा 1966, जमीन हस्तांतरण कायदा, आणि रजिस्ट्रेशन कायदा 1908.
जमिनीचे व्यवहाराचे प्रकार
- जमिनीची खरेदी-विक्री (Buy & Sell)
✅ खरेदीदार आणि विक्रेत्याच्या नावावर मालकी नोंद करणे आवश्यक.
✅ 7/12 उतारा आणि 8A उतारा तपासणे गरजेचे.
✅ खरेदी करताना जमीन कोणत्या झोनमध्ये येते (शेती/नॉन-अॅग्रीकल्चर) ते पहा.
✅ खरेदी-विक्री करार पत्र आणि नोंदणीकृत दस्तऐवज तयार करणे बंधनकारक आहे.
- जमिनीचे भाडेपट्टी व्यवहार (Lease Agreement)
✅ शेती किंवा व्यावसायिक कारणांसाठी जमिनीचे लीज करार होऊ शकतात.
✅ कराराची मुदत, भाडे रक्कम, कर आणि इतर अटी स्पष्ट असणे गरजेचे.
✅ ही माहिती महसूल विभागात नोंदवणे आवश्यक.
- गहाण आणि कर्ज (Mortgage & Loan)
✅ बँकेकडून कर्ज घेताना जमीन गहाण ठेवली जाते.
✅ गहाण व्यवहार करताना जमीन व्यवहार कायद्यांचे पालन करणे गरजेचे.
✅ संबंधित कागदपत्रे: 7/12 उतारा, 8A उतारा, फेरफार पत्र.
- वारसाहक्काने जमीन हस्तांतरण (Inheritance & Gift Deed)
✅ वारसाहक्काने मिळालेली जमीन अधिकृत करण्यासाठी वारसा नोंदणी करावी लागते.
✅ वारसा प्रमाणपत्र आणि मृत्यू प्रमाणपत्र आवश्यक.
✅ तलाठी कार्यालयात फेरफार अर्ज करावा लागतो.
जमिनीच्या व्यवहारांसाठी आवश्यक कागदपत्रे
📌 7/12 उतारा आणि 8A उतारा
📌 गाव नकाशा आणि फेरफार पत्र
📌 खरेदी-विक्री करार (Sale Deed)
📌 बँकेचे NOC (जर जमीन गहाण असेल तर)
📌 वारसा प्रमाणपत्र (Inheritance Case मध्ये)
📌 तालाठी व तहसीलदार कार्यालयाचे मंजुरी पत्र
जमिनीच्या व्यवहारासाठी प्रक्रिया (Step-by-Step Guide)
🔹 Step 1: खरेदी-विक्री व्यवहार करताना 7/12 उतारा आणि इतर जमिनीचे कागदपत्रे तपासा.
🔹 Step 2: करारनामा तयार करून दोन्ही पक्षांनी सही करावी.
🔹 Step 3: नोंदणी कार्यालयात (Sub-Registrar Office) खरेदी-विक्री दस्तऐवज नोंदवा.
🔹 Step 4: महसूल विभागात फेरफार (Mutation) अर्ज दाखल करा.
🔹 Step 5: नवीन मालकाच्या नावावर 7/12 उताऱ्यात नोंदणी करून घ्या.
जमिनीच्या व्यवहारातील महत्त्वाचे कायदे
📌 भारतीय नोंदणी कायदा, 1908 (Indian Registration Act, 1908) – जमीन व्यवहाराची कायदेशीर नोंदणी अनिवार्य.
📌 महाराष्ट्र जमीन महसूल कायदा, 1966 – महसूल नोंदींसाठी.
📌 महाराष्ट्र कृषी जमीन कायदा, 1961 – शेतजमिनीच्या व्यवहारांसाठी.
📌 वारसा कायदा (Hindu Succession Act, 1956 / Indian Succession Act, 1925) – वारसाहक्कासाठी.
ऑनलाईन जमिनीच्या व्यवहारांसाठी महत्त्वाचे दुवे
✅ भुलेख पोर्टल (7/12 उतारा व जमीन नोंदी) – https://bhulekh.mahabhumi.gov.in
✅ इ-नोंदणी पोर्टल (खरेदी-विक्री नोंदणी) – https://igrmaharashtra.gov.in